Het Geschenk voor Maria
Een speelse verkenning van het kerstverhaal
Sirin — Kerstmis 2025
We kennen allemaal het kerstverhaal. Wijzen uit het Oosten volgen een ster naar Bethlehem en brengen geschenken: goud, wierook en mirre. De symboliek is bekend — goud voor een koning, wierook voor het goddelijke, mirre voor... ja, waarvoor eigenlijk?
De traditionele uitleg luidt dat mirre verwijst naar Jezus' toekomstige dood en begrafenis. Maar is dat niet een merkwaardige gift voor een pasgeboren kind?
Dit kerstverhaal stelt een andere vraag: Wat als de mirre helemaal niet voor het kind was, maar voor de moeder?
De Wijzen Kwamen Later
Wat veel mensen niet weten: de wijzen waren er niet op de nacht van de geboorte. Het Evangelie van Mattheüs (2:11) is hier duidelijk over — zij vonden Jezus in een huis (Grieks: oikia), niet in een stal of bij een kribbe.
Geleerden schatten dat de wijzen dagen, weken, of zelfs maanden na de geboorte arriveerden. Dat Herodes alle jongens onder de twee jaar liet doden, suggereert een aanzienlijk tijdsverloop.
Dit betekent dat Maria, toen de wijzen arriveerden, nog steeds in haar kraamperiode was — de periode van fysiek herstel na de bevalling. En precies dán brachten zij mirre.
Mirre: Kostbaarder dan Goud
Om te begrijpen wat dit geschenk betekende, moeten we eerst beseffen hoe onvoorstelbaar kostbaar mirre was in de oudheid.
De Joodse historicus Flavius Josephus (1e eeuw n.Chr.) documenteerde dat hoogwaardige mirre 600 denarii per pond kostte — het equivalent van twee jaar loon voor een arbeider. Per gewicht was mirre tot 50% duurder dan goud.
De handel in mirre maakte de Arabieren tot de rijkste mensen ter wereld. De beroemde Wierookroute — 2.200 kilometer door de woestijn — was grotendeels gewijd aan het transport van deze kostbare harsen. Mirre groeide alleen in Zuid-Arabië (het huidige Jemen), Somalië en Ethiopië, en was bijna onmogelijk elders te cultiveren.
Mirre was geen alledaags geneesmiddel. Het was voorbehouden aan koningen, priesters en tempels. Gewone vrouwen konden hier slechts van dromen.
Door dit geschenk aan Maria te brengen, erkenden de wijzen haar niet alleen als moeder van een bijzonder kind — zij behandelden haar als koningin.
Wie Bracht de Mirre?
De Bijbel noemt geen namen en geen aantal wijzen — alleen dat er "wijzen uit het Oosten" kwamen met drie geschenken. Alles wat we denken te weten over Caspar, Melchior en Balthazar komt uit latere tradities, vanaf de 6e eeuw.
En die tradities spreken elkaar tegen:
-
In de meest gangbare traditie (14e eeuw en later) bracht Balthazar — de wijze uit Saba (Zuid-Jemen) of Afrika — de mirre. Hij wordt vaak afgebeeld met donkere huid.
-
In de oudere pseudo-Beda traditie (8e-9e eeuw) bracht Caspar — de jongste wijze, uit Tarsus — de mirre.
De Genezer-Traditie
Opvallend is wat de pseudo-Beda tekst over de mirre-brenger zegt:
"Caspar was Koning van Tarsus, in zijn twintiger jaren. Zijn geschenk was mirre, dat werd gebruikt om geneesmiddelen te maken. Dit symboliseerde Christus als genezer en grote arts."
Bron: Collectanea et Flores (pseudo-Beda), 8e-9e eeuw
In deze oudere traditie wordt mirre dus expliciet gekoppeld aan genezing, niet aan dood en begrafenis. De latere symboliek van "voorspelling van Jezus' dood" kwam er bovenop — maar de oudste laag kende mirre als geneesmiddel.
Mirre voor de Moeder
Maria was pas bevallen. Ver van huis, zonder familie, zonder de gebruikelijke zorg van vroedvrouwen en ervaren moeders. En mirre was juist voor dit moment een van de meest gewaardeerde geneesmiddelen in de antieke wereld.
Het Mesopotamische Recept (12e eeuw v.Chr.)
In een kleitablet uit het oude Mesopotamië, gedateerd rond 1200 v.Chr. — meer dan duizend jaar vóór Jezus' geboorte — vinden we een expliciet fumigatie-recept voor vrouwen na de bevalling:
"Indien een vrouw bevalt en vervolgens haar bloed en vloeistoffen geblokkeerd zijn in haar buik, om haar te laten loslaten: kukru-aromaticum, jeneverbes, [...], zoet riet, ballukku-aromaticum, mirre, [...] Deze elf geneesmiddelen meng je samen. Je verzamelt houtskool in een pot, je werpt deze geneesmiddelen erin, je laat die vrouw erboven zitten, je wikkelt haar in doeken."
Bron: Steinert, U. (2014). "Fumigation in Mesopotamian and Hippocratic recipes for women's ailments — Part 2." The Recipes Project. (Kleitablet BAM 237)
Dit is een gedocumenteerd medisch protocol voor postpartum herstel, met mirre als kernbestanddeel — meer dan een millennium vóór het kerstverhaal.
Egyptische en Grieks-Romeinse Bronnen
Het Kahun Papyrus (ca. 1800 v.Chr.), het oudste bekende gynaecologische document, beschrijft het verbranden van mirre en het richten van de rook naar de vagina voor reiniging en genezing van baarmoederklachten.
In de Grieks-Romeinse wereld — de wereld waarin Jezus geboren werd — documenteerden artsen als Hippocrates, Dioscorides, Soranus en Galenus vulvaire fumigatie als standaardbehandeling voor vrouwenklachten. Mirre werd specifiek aanbevolen voor zijn genezende en baarmoeder-tonifiërende eigenschappen.
Bronnen: Nunn, J.F. (1996), Ancient Egyptian Medicine; Soranus, Gynaecologie (1e-2e eeuw n.Chr.)
Hedendaags Klinisch Bewijs
In 2020 bevestigde een gerandomiseerde klinische studie aan de Shiraz University of Medical Sciences (Iran) wat vroedvrouwen eeuwenlang wisten: mirre-sitzbaden zijn significant effectiever dan standaard desinfectans (betadine) voor de genezing van episiotomie-wonden na de bevalling.
Bron: Vafaei, H. et al. (2020). "Episiotomy wound healing by Commiphora myrrha and Boswellia carteri in primiparous women." Journal of Ethnopharmacology, 264, 113409.
In hedendaagse Afrikaanse tradities wordt mirre nog steeds gebruikt voor vaginaal stomen na de bevalling — een ononderbroken praktijk van duizenden jaren.
Archeologisch Bewijs: 21 Kilometer van Bethlehem
In 1993 publiceerde het wetenschappelijke tijdschrift Nature een opmerkelijke vondst uit Beit Shemesh, Israël. Bij het lichaam van een jong meisje dat stierf tijdens de bevalling (4e eeuw n.Chr.) vonden archeologen resten van verbrande cannabis op haar onderbuik — direct bewijs voor fumigatie tijdens bevallingen in deze regio.
Beit Shemesh ligt slechts 21 kilometer van Bethlehem. Dit bewijst dat fumigatie bij bevallingen een gangbare praktijk was in precies het gebied waar Jezus geboren werd.
Bron: Zlas, J., Stark, H., Seligman, J. et al. (1993). "Early Medical Use of Cannabis." Nature, 363, p. 215. DOI: 10.1038/363215a0
De Wijzen als Genezers
De wijzen kwamen uit "het Oosten" — waarschijnlijk Perzië of Babylon. Dit was een regio met een eeuwenoude traditie van kruidengeneeskunde en astronomie. De Perzische artsen Avicenna en Rhazes zouden later mirre en wierook beschrijven als essentiële geneesmiddelen voor wondgenezing.
Het Griekse woord dat Mattheüs gebruikt — magoi — verwijst naar geleerden, astronomen en mogelijk priester-genezers. Deze mannen waren geen willekeurige reizigers met symbolische cadeaus. Zij kenden de waarde en de toepassing van wat zij brachten.
Misschien brachten zij niet zomaar symbolische geschenken. Misschien brachten zij praktische geschenken:
-
Goud — voor de vlucht naar Egypte, om een nieuw leven te kunnen beginnen
-
Wierook — voor reiniging, bescherming en gebed
-
Mirre — voor de moeder, om te stomen, te helen, te herstellen
Een Speelse Vraag
We weten het niet zeker. Dit is geen geschiedschrijving, maar een wat als. We willen de geschiedenis niet herschrijven.
Maar de feiten zijn helder:
-
Mirre was een van de kostbaarste stoffen ter wereld, voorbehouden aan koningen en priesters
-
De oudste christelijke traditie koppelde mirre aan genezing, niet alleen aan dood
-
Mirre was een bewezen geneesmiddel voor postpartum herstel, gedocumenteerd in Mesopotamië, Egypte en de Grieks-Romeinse wereld
-
Fumigatie was een gangbare praktijk in de regio van Bethlehem
-
De wijzen arriveerden niet op de nacht van de geboorte, maar later — Maria was nog in haar kraamperiode
De volgende keer dat je het kerstverhaal hoort, denk dan aan Maria. Aan haar lichaam. Aan haar herstel. En aan de mogelijkheid dat een van de wijzen precies wist wat een moeder nodig heeft.
Misschien was het geschenk van mirre het eerste teken van erkenning — niet alleen voor het kind, maar voor de vrouw die het ter wereld bracht.
Volledige Bronnenlijst
Bijbelse Bronnen
Mattheüs 2:1-12. Bezoek van de wijzen, geschenken van goud, wierook en mirre.
Mattheüs 2:11. Grieks oikian (huis), niet stal — wijzen arriveerden na de geboorte.
Christelijke Tradities over de Wijzen
Excerpta Latina Barbari (6e eeuw). Eerste vermelding van de namen Caspar, Melchior, Balthazar.
Collectanea et Flores (pseudo-Beda, 8e-9e eeuw). Beschrijft Caspar als brenger van mirre; mirre "werd gebruikt om geneesmiddelen te maken" en symboliseerde Christus als "genezer en grote arts."
Jacobus de Voragine (13e eeuw). Legenda Aurea (Golden Legend). Beschrijft Balthazar als brenger van mirre.
Kostbaarheid van Mirre
Josephus, Flavius (1e eeuw n.Chr.). Gedocumenteerde prijs: 600 denarii per pond (≈ 2 jaar arbeidsloon).
Metropolitan Museum of Art (2000). "Trade between Arabia and the Empires of Rome and Asia."
UNESCO World Heritage: Incense Route — Desert Cities in the Negev (2005).
Smithsonian National Museum of Asian Art. "Ancient Incense Trade."
Antieke Medische Bronnen
Steinert, U. (2014). "Fumigation in Mesopotamian and Hippocratic recipes for women's ailments — Part 2." The Recipes Project. (Mesopotamisch kleitablet BAM 237, ca. 1200 v.Chr.)
Nunn, J. F. (1996). Ancient Egyptian Medicine. British Museum Press. (Kahun Papyrus, ca. 1800 v.Chr.)
Hippocrates (5e-4e eeuw v.Chr.). Diseases of Women. Fumigatie-recepten voor gynaecologische klachten.
Dioscorides (1e eeuw n.Chr.). De Materia Medica. Beschrijving van mirre voor medicinale toepassingen.
Soranus van Efeze (1e-2e eeuw n.Chr.). Gynaecologie. Vertaling: Temkin, O. (1956). Johns Hopkins University Press.
Archeologisch Bewijs
Zlas, J., Stark, H., Seligman, J. et al. (1993). "Early Medical Use of Cannabis." Nature, 363, p. 215. DOI: 10.1038/363215a0. (Beit Shemesh, 21 km van Bethlehem)
Modern Klinisch Bewijs
Vafaei, H., Kaveh, M., Nasri, K. et al. (2020). "Episiotomy wound healing by Commiphora myrrha (Nees) Engl. and Boswellia carteri Birdw. in primiparous women: A randomized controlled trial." Journal of Ethnopharmacology, 264, 113409.
Hedendaags Gebruik
Traditioneel Afrikaans gebruik van mirre voor vaginaal stomen na bevalling — gedocumenteerd in diverse etnobotanische bronnen.
✦
Sirin
Vulva Stomen — Educatie & Producten
sirin.earth
Prettige kerstdagen en een gezond 2026
Rick & Nienke
Reactie plaatsen
Reacties